Curaçao verkrampt om Venezolaanse vluchtelingen

Venezolanen gesnapt op zee | Foto's Kustwacht/Dick Drayer

Curaçao is hard op weg de fundamentele mensenrechten zoals neergelegd in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens te schenden. In een onderhoud dat ik had met Eugene Rhuggenaath, vorige week woensdag, gaf  de premier aan het risico daarop te onderkennen. Om daar meteen aan toe te voegen dat zijn regering dat niet zal tolereren. 'We dragen mensenrechten hoog in ons vaandel'. De vraag is alleen of de premier wel goed wordt geïnformeerd over wat zijn ministers en ambtelijk apparaat uitspoken in vreemdelingenland. De signalen zijn niet goed.

Het is maandag 19 maart 2018. Mijn NOS-collega Marc Bessems heeft een indringend portret gemaakt van Venezolanen die het land naar Brazilië ontvluchten. De redactie in Hilversum vraagt mij of ik daarover vanuit Curaçaos perspectief een verhaal aan kan toevoegen. Een goede vraag op het juiste tijdstip: negen Venezolaanse vrouwen zijn de dag ervoor, zondag een hongerstaking begonnen. Tegen hun uitzetting. Zij laten weten dat ze het land ontvlucht zijn vanwege honger, gebrek aan medicijnen en onveiligheid.

Ik besluit de vrouwen als uitgangspunt te nemen van een verandering die ik signaleer in het type Venezolaan dat naar Curaçao komt: niet meer om hier te werken, beter geld te verdienen en weer terug te gaan, maar een type 'vluchteling' dat de politiek-economische situatie in zijn land wil ontvluchten. Ik sluit me hierbij aan bij de oproep van de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, de UNHCR. Die vragen omringende landen Venezolanen niet terug te sturen en ze te beschouwen als vluchteling.

Gerladine Parris en Berend Scheperboer
SDKK
Ik maak een afspraak met het advocatenduo Parris-Scheperboer. Die zetten zich al jaren belangeloos in voor migranten en vluchtelingen en vertegenwoordigen de negen vrouwen, die vastzitten in de SDKK-gevangenis. We besluiten elkaar te ontmoeten bij diezelfde gevangenis. Ik wil namelijk proberen mee naar binnen te gaan, hoewel ik weet dat die kans klein is. Geen probleem, ik wacht wel tot na het bezoek en spreek dan met de advocaten.

Ik ben al bij de SDKK-gevangenis als Berry Scheperboer, Geraldine Parris en een assistent arriveren. Zij vragen om binnengelaten te worden om hun cliënten te spreken. Ik vraag er achteraan of ik de vrouwen ook mag spreken. Er ontstaat een zenuwachtig schouwspel, waarbij het gevangenispersoneel zichtbaar zenuwachtig is voor deze toch wel wat onverwachte aanwezigheid van de pers. Hoewel ik meteen van de loketbeambte te horen krijg dat ik niet naar binnen mag, is er onduidelijkheid over de aanvraag van het advocatenduo en hun assistent. Na een kwartier gesteggel achter deuren en glas, krijgen ook zij te horen niet naar binnen te mogen om hun rechtsbijstand te geven.

Scheperboer vraagt om de beschikking van uitzetting van de negen, zodat hij die juridisch kan aanvechten. Maar niemand weet iets over een beschikking. We verlaten de toegangsruimte van SDKK en discussieren buiten over de onaangename en onwettige beperking van het recht op juridische bijstand door een advocaat.


Beschikking
Ik besluit minister van Justitie, Quincy Girigorie te bellen voor een afspraak. Dat was ik in het kader van het NOS-item toch al van plan, alleen wil ik nu weten of de SDKK-gevangenis instructies heeft gehad van de minister om de advocaten de toegang te ontzeggen. Girigorie geeft echter niet thuis, en ook op mijn Whatsappberichten krijg ik geen antwoord.

Dinsdag 20 maart. Ik ga in alle vroegte naar de SDKK-gevangenis om beelden te maken. Ik heb een mooie drone en heb in ieder geval covershots nodig voor het televisie-item. Bij de gevangenis wordt duidelijk dat ik te laat ben. Acht van de negen vrouwen zijn al uitgezet. In alle vroegte nog voordat ze hun uitzettingsbeschikking kunnen aanvechten. Een legaal foefje van Justitie. Een beschikking mag namelijk meteen uitgevoerd worden, maar echt netjes is het niet. Je ontneemt zo het recht om besluiten van de overheid voor uitzetting aan te vechten.

Afspraak
Ik doe opnieuw een verzoek bij Girigorie, hoewel ik weet dat-ie niet gaat antwoorden. Immers mijn laatste Whatsappje van gisteren krijgt ook geen respons. Ik heb Brigitte Gonesh inmiddels gebeld. Zij is de woordvoerder en assistent van Eugene Rhuggenaat en ik vraag haar om een gesprek (on camera) met de premier. Tegelijkertijd besluit ik om persoonlijk langs te gaan op het ministerie van Justitie. De kans dat ik de minister daar wel te pakken krijg, is groter.

Maar ik vergis me. Ik kom niet verder dan de balie en moet het vanaf de receptie telefonisch doen met de woordvoerder ergens anders in het gebouw. Shurmina Martina Rafael zal haar best doen, of ik even wil wachten. Niet veel later belt zij naar de receptie en vertelt me dat de minister mij over de Venezolaanse kwestie in het algemeen en het uitzettingsbeleid met betrekking tot de Venezolaanse vrouwen niet wenst te spreken. Bovendien heeft hij haast, want hij vertrekt later die dag naar Nederland voor overleg. Over de Venezolaanse kwestie, raad ik.

Ik vertel dat dat een gemiste kans is en dat ik dat zal melden in de rapportage, maar veel effect heeft dat niet. Gelukkig heb ik mijn aanvraag met de premier nog uitstaan, maar een telefoontje naar Brigitte leert snel dat Rhuggenaath geen tijd heeft om over de Venezolaanse kwestie te praten. Ik heb een goede verstandhouding met Brigitte en zeg haar dat ik het belangrijk is dat in mijn rapportage ook het standpunt van de regering moet worden meegenomen, die is immers ene belangrijke speler in, wat ik nu maar noem: 'de Venezolaanse kwestie'. Bovendien heb ik het gevoel dat de regering mij probeert te ontlopen als het over die kwestie gaat.

Dat helpt. Brigitte doet nogmaals haar best om de minister te overtuigen om voor de camera te komen en Rhuggenaath zegt toe de ministerraadsvergadering op woensdag even te onderbreken voor een gesprek.

Brigitte Gonesh en Eugene Rhuggenaath
Eugene Rhuggenaath
Woensdag 21 maart. Hester, mijn cameravrouw en ik gaan voordat we naar de premier gaan, eerst weer langs SDKK. Ik app Urny Floran dat we beelden gaan maken rondom de gevangenis. Maar aangekomen bij het hek, we staan dan gewoon buiten, verschijnen er drie auto's van de bewaking die ons vertellen dat we niet mogen filmen. Althans niet binnen een straal van 30 meter rondom het terrein. We maken onze shots en gaan naar Fòrti. Voor onze afspraak met de premier. In de perskamer ontmoet ik Brigitte, Eugene en Zita. Zij is de waarnemend minister van Justitie, want Quincy zit in Nederland.

Eugene Rhuggenaath zit met de Venezolaanse kwestie enorm in zijn maag. Ik vraag hem of hij met het huidige uitzettingsbeleid de ogen niet sluit voor de realiteit van Venezuela. 'Nee', zegt hij 'We volgen het op de voet. En ik moet zeggen, als mens, als vader, als broer, heb ik ook mijn twijfels dat wij...en hoe lang nog, mensen kunnen blijven verwijderen. Maar op dit moment blijft het beleid: ontmoedigen voor migranten om deze kant uit te komen. Ongedocumenteerden worden teruggestuurd en verwijderd. Maar we evalueren dat constant.'

Ik vraag hem of hij door deze opstelling het kaf niet van het koren kan scheiden en mogelijk in aanvaring komt met artikel 3 EVRM, onder meer uitzetting naar een land verbiedt waar een persoon een reëel risico loopt op foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. Rhuggenaath erkent impliciet dat risico. Hij zegt: 'Mensenrechten staan hoog in ons vaandel', maar we moeten dit probleem gezamenlijk aanpakken, Curaçao kan dat niet alleen. We moeten kiezen aan welke kant wij van de geschiedenis staan. en die kant is mensenrechten en menselijke waardigheid.'

De  vraag is alleen, wanneer het moment komt dat Curaçao aan de goede kant van de geschiedenis gaat staan. Nu in elk geval niet, concludeer ik uit het gesprek. Het venijn zit hem in het staartje van het gesprek, als Rhuggenaath verklaart dat we een asielprocedure hebben. Dit is nieuw voor mij. Ik weet niet beter dan dat zijn regering gestopt is met de procedure waarbij de vluchtelingenorganisatie UNHCR in Washington asielaanvragen in behandeling neemt middels registratie bij het Rode Kruis.

Carlos
Via een Venezolaanse  journalist heb ik een afspraak gemaakt met Carlos. Wat is een reportage zonder een Venezolanen die vanuit veiligheidsoverwegingen op de vlucht is voor Maduro?  Carlos is niet zijn echte naam, want dat is te gevaarlijk. 's Avonds ontmoet ik hem op een geheime locatie ergens in de stad. Carlos is politieman, sorry was politieman, maar moest vluchten na kritiek op het bewind.



Het indringende relaas, samen met de verhalen van de Venezolaanse journalist, maakt duidelijk dat er ook Venezolanen op curaçao zijn die hier niet hun 'geluk' komen zoeken, maar op de vlucht zijn voor Maduro. Bovendien doet de journalist een boekje open over de totale rechteloosheid waarin je terecht komt als je door de Vreemdelingenpolitie wordt opgepakt. Veel onttrekt zich aan het zicht van controle en uitzetting gebeuren zonder juridische bijstand. ook geweld tegen vreemdelingen in SDKK is niet uitzonderlijk. Maar dat had ik eerder al eens aangetoond.

Quincy Girigorie
Donderdag 22 maart. Tot mijn stomme verbazing krijg ik een mailtje vanuit het Curaçaohuis. Miniater van Justitie, Quincy Girigorie, wil mij toch te woord staan. Of ik hem wil bellen. Eigenlijk heb ik daar helemaal geen zin in. Waarom wil-ie nu wel en eerst niet? Bovendien, ik heb Rhuggenaath al en die was duidelijk. Maar goed, ik ben natuurlijk wel benieuwd naar het verhaal van de minister en bel hem 's middags op. Op mijn vragen over de behandeling van de negen uitgezette vrouwen, krijg ik een scherp verdedigend antwoord. Tot mijn verbazing herhaalt de minister de woorden van zijn ambtsgenoot Rhuggenaat, als zou er een beleid zijn ingevoerd in juni 2017 om de registratie van asielverzoeken via het Rode Kruis te stoppen en over te laten nemen door zijn ministerie. Mind you: hetzelfde ministerie dat gaat over uitzetten, doet ook de registratie van wannabe-asielzoekers. Het zal daar stormlopen, denk je niet?

De minister vervolgt door te stellen dat zijn departement afspraken hierover heeft gemaakt met UNHCR. En ook dat is nieuw voor mij. Net als zijn belofte asielzoekers tijdens hun procedure met rust te laten en van een tijdelijk verblijfsvergunning te voorzien. Ik weet dat dat niet waar is, maar de minister volhardt in zijn overtuiging. Ik zal de Syrier Aktham vast inlichten dat hij zijn illegale bestaan mag verruilen voor een legale status. De minister heeft het zelf gezegd. UNHCR zou zijn beleid ook prachtig vinden, voegt de minister toe. Een mailtje dus naar Washington om de minister hier op te controleren. Kan ik meteen checken of er sinds deze verandering van beleid in juni 2017 Venezolanen hebben gemeld op het Wilhelminaplein en daarna in Washington.

Quincy Girigorie
Geen bijstand
Die ochtend van donderdag 22 maart, meldt Berry Scheperboer zich wederom bij de SDKK-gevangenis. Er is immers één vrouw achtergebleven na de uitzetting van acht op dinsdag. Berry is al binnen vanwege een andere zaak en loopt naar de vreemdelingenbarakken om daar ter plekke raad en bijstand aan zijn cliënte te geven, maar de wachtcommandant staat in de weg en zegt dat er geen autorisatie is voor een gesprek.

Mijn TV-item is inmiddels verplaatst, vanwege de snelle opeenvolging van gebeurtenissen. Ik spreek Geraldine Parris en echtgenoot Berry Scheperboer on camera, waarbij zij hun zorgen uiten over het ontbreken van heldere richtlijnen in de SDKK-gevangenis en het onthouden van juridische bijstand aan hun cliënten. Geraldine benadrukt nog eens dat registratie van ongedocumenteerden een 'must' is voor Curaçao. Al was het maar om zicht te krijgen op de problematiek. Scheperboer overweegt een kort geding om toegang te krijgen bij zijn cliënten en deponeert een klacht bij de Orde van Advocaten.

Ik ga het weekend in en hermonteer een vierde versie van mijn TV-item. Een radioversie had ik al wel klaar staan en die word zaterdag uitgezonden in Nederland.

Achim Henriquez

Achim Henriquez
Maandag voegt advocaat Achim Henriquez zich in dit verhaal. Hij beklaagt zich, net als Scheperboer, over het feit dat sinds enige tijd advocaten de toegang wordt geweigerd tot hun cliënten die in de vreemdelingenbarakken verblijven.Volgens Achim hebben zij recht op rechtsbijstand en dat recht wordt hen de facto ontnomen. Zijn kantoor heeft de directeur van de SDKK, de minister van Justitie, de Commissie van Toezicht op Arrestantenzorg en de Deken van de Orde van Advocaten aangeschreven. Daardoor wordt inderdaad actie ondernomen door de directeur van SDKK, Urny Floran. De advocaten worden weer toegelaten.

De kwestie is volgens Achim evenwel niet geheel opgelost, aangezien er is gebleken dat er meer advocaten zijn die ook in reguliere strafzaken (geen vreemdelingenzaken) de toegang wordt geweigerd. Als voorbeeld geeft hij een weigering die gemotiveerd werd omdat de betreffende advocaat geen gepaste kleding aan zou hebben gehad. Een structureel probleem lijkt het te zijn. dat net zo vlot moet worden aangepakt als de toelating van Scheperboer, aldus Achim.

Mijn TV-item is te zien op NPO1. Daar wordt een deel van dit verhaal verteld in 1 minuut en 40 seconden. Want meer tijd is er niet, helaas.

Daarom dit verhaal op de Achterkant van Curaçao.

-----------
Links gebruikt in dit artikel
1. Europees Verdrag van de Rechten van de Mens
2. Honderden kilometers lopen om Venezolaanse crisis te ontvluchten - NOS
3. Venezolanas inician huelga de hambre en Curazao suplicando no ser deportadas a su país - video
4. Guidance Note on the Outflow of Venezuelans - UNHCR
5. Gesprek met premier Eugene Rhuggenaat 21 maart 2018 - NOS
6. SDKK personeel mishandelt gevangenen - NTR
7. Gesprek met minister van Justitie Quincy Girigorie 22 maart 2018 - NOS
8. Gesprek met advocaat Geraldine Parris 22 maart 2018 - NOS
9. Radioreportage Vluchtelingenproblematiek op Curaçao - NOS
10. TV-repo Vluchtelingenproblematiek op Curaçao - NOS (extended version) - nog niet beschikbaar